Bezit en barbarij

De jaren '50: tijdperk van de Koude Oorlog, bovengrondse kernexplosies, grote industriële expansie, groeiende uitbuiting en vervreemding en een oprukkende consumptie- en sensatiemaatschappij. Maar tegelijk ook veel stemmen die riepen om vrede, gerechtigheid en ja, toen al, zorg voor de aarde en haar levend kleed. Daar was ook alle reden toe. De vervuiling met biologische, chemische en radioactieve afval stromen had in de meeste industrielanden verontrustende vormen aangenomen. Ook de ontginning van oerwouden, moerassen en andere kwetsbare natuurgebieden werd in naam van de 'vooruitgang' op steeds grotere schaal aangepakt. Dat dit in feite in veel opzichten een gevaarlijke achteruitgang betekende was ook toen al duidelijk. Voor kernfysicus Charles Noel-Martin bijvoorbeeld was in het jaar 1959 - dertig jaar geleden- de 'allereerste' zorg de opwarming van de atmosfeer door de uitstoot van kooldioxide: het 'broeikaseffect'. Al in 1962 schreef hij: 'Ecologische voorbeelden van verkwisting en gebrek aan vooruitkijken op planetaire schaal zijn talrijk en behoeven geen nadere toelichting'.  Alle waarschuwingen ten spijt draaide de machinerie echter steeds harder door. De stromen broeikasgassen zijn ook nu nog een direct gevolg van de centrale uitgangspunten van een verdwaalde economie in een verdwaalde cultuur: steeds meer verbranding van minerale brandstoffen om steeds meer goederen te produceren en de 'mobiliteit' te bevorderen; vervanging van de biosfeer door de technosfeer; en vervanging van een samenhangende, zelfregulerende gemeenschap door een consumptiemaatschappij.  In de laatste veertig jaar zijn de wetenschappers steeds meer gaan functioneren als hoge priesters, Ze hebben de waarheid in pacht, maar ze kunnen het niet precies vertellen. Het bijpassend ritueel, het veelvuldig herhalen van de spreuken 'wij weten het nog niet zeker', 'wij zoeken steeds naar precieze oorzaken/antwoorden' en -vooral- 'er is meer studie nodig'. Samen met het multinationale bedrijfsleven en de gecentraliseerde staat gaat de (steeds verder geïnstitutionaliseerde) wetenschap mee in de collectieve ontsporing. De grote media blijven steeds meer op veilige afstand met hun 'objectieve' berichtgeving en bevestigen voortdurend de mythen van de wetenschap. Alle facetten van wat we nu de 'milieucrisis' noemen, zijn al lang in kaart gebracht. De onhoudbaarheid van een levenswijze die alle natuurlijke processen van de aarde verstoort en uiteindelijk verkracht werd in de loop van de jaren '60 steeds duidelijker verwoord. Ook zonder een sluitend wiskundig 'model' van de aarde (een onmogelijk streven, verheven tot bizar ritueel) was er meer dan genoeg reden om radicaal te breken met de anti-ecologische - maar ook anti-menselijke - levenswijze die ons opgedrongen werd. De jaren '70 bracht een paar oppervlakkige 'verbeteringen' met zich mee, maar de machinerie draaide alsmaar door. De onzekerheden van de wetenschap werden vooral gebruikt als excuus om de logische stappen niet te hoeven zetten. Economische en technische overwegingen kwamen steeds meer in de plaats van ecologische en ethische overtuigingen. De technocratie verdrong de democratie. De jaren 80 zijn de aanzet tot een massieve privatisering.  Onder het beleid van conservatieve machtswellustelingen als Ronald Reagan en Margareth Tatcher wordt het collectief in de kiem gesmoord.  De kloof tussen arm en rijk wordt steeds groter en wat meer dan ooit telt is de economie.   Het voetvolk wordt opgeroepen om 'met zijn allen' de milieucrisis te keren. Maar, helaas: alle (misschien) goede bedoelingen ten spijt, is dit de zoveelste poging om vanuit een onvolledige analyse van de oorzaken tot een 'oplossing' van de crisis te komen.  Elk apart individu kijkt vooral naar de eigen ik.  Het armere deel volgt zijn eigen graaiende klauwen naar het beloofde land ; het Westen.  Dit doen ze door massale migratie… elk met een eigen zielig verhaal, al dan niet gesteund door een verwerpelijk godsdienstig fundamentalisme. Het begin van een egocentrische vloedgolf overspoelt de maatschappij.  De jaren 90 worden het tijdperk van de grenzeloze expansie, de yuppies tieren welig, de graaicultuur is overal.  Geld is alleenheerser.  Al snel steken de zogenaamde “nieuwe economische machten de kop op.  Met het onverbiddelijke China op kop stijgt de plundering van alle grondstoffen tot nooit geziene hoogten.  De natuurlijke bronnen worden in razendsnel tempo geplunderd, de complete wereldbevolking spiegelt zich aan het Westerse leefmodel, de moralisten klagen de sceptici aan dat iedereen recht heeft op een welvarend bestaan en de beurs wordt bespeeld door Jan Lul en wie geld wil, als ware het een casino.  Al snel leidt deze inhalige waanzin tot schaamtelijke excessen en valt het doek.  De graaicultuur stort in elkaar en de flinterdunne laag “civilisatie” verdwijnt dra even snel als het verdampte bezit.  De dreiging van nieuwe wereldmacht China, de dreiging van de nieuwe wereldspelers op economisch vlak, de dreiging van de ingestorte economie in Europa en de V.S., de explosie aan nieuwe armen, de ecologische onomkeerbare massieve milieuschade, de niet aflatende verwoesting van onze planeet,  de aanstormende clash tussen de Islam en de Westerse cultuur, de multiculturele bom…. Alles wijst op het einde van een tijdperk.  De vooruitgang is een utopie gebleken, gevoed door blinde hebzucht.  Intussen blijft de wereldbevolking explosief verder stijgen en tellen we in april 2013 circa 7.2 miljard mensjes met hun willetje. Wie niet ziet dat de gruwelijkste barbarij weldra weer welig tieren zal, is of blind, of naïef.  Los daar van is de wereld die zich aankondigt binnen zeer korte termijn niet bepaald de wereld waar wij qua milieu, klimaat of samenleving ooit van droomden.  Het wordt eerder een waar geworden nachtmerrie. Juist nu, terwijl er aan alle kanten voor 'milieubewust leven' gepleit wordt, is het noodzakelijk om onder ogen te zien dat de financiële en ecologische crisis niet toevallige bijverschijnselen van onze maatschappij zijn, maar een van de vele symptomen van een ontspoorde samenleving. De ontsporing is overal zichtbaar, maar het zijn vooral de ontwikkelingen rondom de systematische uitholling van de toekomst die dit zo pijnlijk illustreren. Barbarij wordt enkel verguld door bezit.