Meer !

Een jaar geleden werd de wereld opgeschrikt door de (tot op heden) grootste olieramp ooit. In de Golf van Mexico ontplofte toen het olieboorplatform Deepwater Horizon. Elf doden, zeventien gewonden en een niet te overziene milieuschade waren de gevolgen. Dagelijks werden we geconfronteerd met de onmacht/onwil van de (in dit geval Amerikaanse) overheid om krachtdadig op te treden tegen bedrijven die het minder nauw nemen met veiligheid en milieu. Wat ligt aan de basis van dit fenomeen ? Het kapitalistische westerse model werd de voorbije 40 jaar gedomineerd door politici met een openlijke en ideologische antipathie voor regelgeving van overheidswege. Vandaag zijn de gevolgen niet te overzien. Deze ingesteldheid heeft ervoor gezorgd dat één van de meest nefaste basiskenmerken van de natuur, egoïsme, de overhand heeft gekregen op gezond, rationeel denken, zowel op individueel (b.v. het desastreuze NIMBY-verschijnsel), als op ruimer niveau (b.v. industrie of financiële sector). De verziekte ideologie van de heb- en ik-zucht zit geworteld in alle lagen van onze falende sociale maatschappij en zorgt voor steeds erger wordende excessen. Hiermee samengaand is de voor de westerse maatschappij typerende verwevenheid van politiek en bedrijfsleven. Macht en geld gaan altijd hand in hand, zelfs al gebeurt dat niet openlijk. In België is partijfinanciering verboden, maar het zou kinderlijk naïef zijn te denken dat elke verbondenheid tussen industrie, financiële wereld en politiek hiermee plots en voorgoed tot het verleden behoren. Internationaal kan het uiteraard altijd immoreler. Zo haalde BP in verkiezingsjaar 2008 vlot de top 10 van politieke oliesponsors in de V.S. Het valt dan ook niet te verwonderen dat de het bedrijf rustig verder kan gaan en kan volharden in zijn schaamteloze drang naar meer. Begin 2011 bekwam BP (de ongetwijfeld duur betaalde) Russische toestemming om in de Karazee (Noordelijke IJszee) olie te mogen ontginnen. Hiermee gaat één van de laatste ongerepte gebieden op Aarde definitief verloren. BP heeft simpelweg de Deep Horizon gebruikt als aanzet om elders bronnen aan te boren. BP volhardt schaamteloos in de boosheid met zijn nieuwe plan om naar olie te boren in de Karazee in het Noordpoolgebied. Uitgerekend enkele dagen na de beschuldiging door een (ongetwijfeld vetbetaalde) onderzoekscommissie omtrent flagrante veiligheidsblunders die aan de basis lagen van de ramp met Deepwater Horizon, raakte het nieuws bekend. “Hiermee bewijst BP hoegenaamd geen lessen te hebben getrokken uit het verleden”. BP verkreeg de toelating via het Russische staatsbedrijf Rosneft. Alleen al in 2009 werden bij dit laatste bedrijf 12.000 breuken in pijplijnen vastgesteld, in 7.526 gevallen leidde dit effectief tot olievervuiling. De samenwerking tussen BP en Rosneft is een schande met enorme ecologische risico’s voor het ongerepte noordpoolgebied. Gezien de beperkte bereikbaarheid van het gebied zou een ramp als met de Deep Horizon niet te overziene gevolgen met zich meebrengen. De race naar boringen in het ongerepte Noordpoolgebied is volop aan de gang. De Leiv Eiriksson, het tweede grootste boorplatform ter wereld, een gevaarte van 53.000 ton zet momenteel koers naar Groenland en het Hoge Noorden om er proefboringen naar olie te houden. De Leiv Eiriksson wordt gestuurd door oliereus Cairn Energy. In het gebied waar het booreiland zal opereren leven narwallen, blauwe vinvissen, zeevogels en ijsberen. Het gebied kampt al met de gevolgen van klimaatverandering. Meer olie oppompen betekent meer olie opbranden en dus meer broeikasgassen uitstoten, wat dan weer de opwarming van de aarde in de hand werkt. Het hallucinante van deze vicieuze cirkel is dat hij dankzij ongebreidelde hebzucht in zijn zuiverste vorm niet kan worden doorbroken. De laatste dagen van het Noorden zijn aangebroken, wars van alle goedgelovige en lichtzinnige alternatieve transitiemodellen is het verdict is al lang gevallen. Enkel “groene jongens” geloven nog in beterschap, al dan niet gewapend met gevaarlijke termen als “optimisme”. De meerderheid denkt aan de eigen veel te korte tijd op deze aardkloot. Een absolute minderheid weet hoe laat het helaas is en wat daar aan te doen valt.

Intussen heerst koning auto meer dan ooit, draait de economie weer op volle toeren, proppen hebzuchtige bankiers hun zakken weer vol met gedeeltelijk via overheidsgeld betaalde bonussen, en heeft de marketing het ecologische gedeelte van de economie compleet overgenomen om de welgekende verkeerde redenen die enkel leiden tot “meer en teveel van wat dan ook”. Binnen de herademende industrie moeten oliemaatschappijen steeds verder gaan en steeds meer risico's nemen om de boel draaiende te houden. Transport is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor twee derde van de olieconsumptie in Europa. Een drastische ommekeer naar duurzame energie en mobiliteit is utopisch en in zijn huidige vorm vooral een marketingwapen dat werkt als luxepleister op een hopeloos etterende wonde. De financiële wereld is ook wat dit betreft in hetzelfde bedje ziek. Goldman Sachs, JP Morgan Chase, en Citigroup vormen samen de top 3 van financiële sectorbedrijven die politici sponsoren - in verkiezingsjaar 2008 spendeerden ze samen maar liefst 15.246.787 dollar. Deze drie bedrijven speelden een sleutelrol in de financiële crisis van 2008. Ook daar bleek risicogedrag een van de oorzaken. Het is duidelijk waar deze financiële verwevenheid en anti-overheidsideologie toe leidt: politici laten zich verleiden om zo weinig mogelijk regulering in wetten te verankeren. Corruptie heeft eindeloos veel gezichten. Bovendien wordt al deze immorele inhaligheid aangezwengeld door één van de meest schaamteloze beroepen van deze tijd : de lobbyisten. Een veelzeggende anekdote hieromtrent is dit voorbeeld : Een uur voor de parlementaire onderzoekscommissie naar de BP-olieramp van start ging, zamelden de Amerikaanse Republikeinen geld in bij de olie- en gasindustrie op een “oil and gas breakfast”. BP-voorzitter Lamar McKay was ontbijtgast. Dat de hoorzitting hierdoor beïnvloed is, staat buiten kijf. Het zwartepieten door de CEO's van de drie bedrijven betrokken bij de olieramp was zo gênant, dat president Barack Obama de hoorzitting boos afdeed als een ridicuul spektakel. Een beschamende hoorzitting is één ding. BP blijft er ook in slagen om wetgevend werk weldegelijk onderuit te halen. De Senaat werkte aan een betere regelgeving om oliebedrijven meer financieel verantwoordelijk te maken. De “Big Oil Bailout Prevention Liability Act” voorzag in een hogere plafond voor de financiële verantwoordelijkheid voor oliebedrijven, namelijk tot 10 miljard dollar. Onder de huidige wetgeving is BP slechts voor maximaal 75 miljoen dollar verantwoordelijk voor de opkuis. Terwijl BP de gevolgen van de ramp nog steeds niet onder controle kreeg, werd de stemming van deze wet simpelweg geblokkeerd door andere senatoren. De olie-industrie is gekant tegen deze wetgeving, en het American Petroleum Institute (API) beweerde dat het voorstel zou leiden tot onbetaalbaar hoge verzekeringpremies. Nochtans maakt BP anno 2011 weer dermate winst, dat een fractie ervan volstaat om de opruimkosten te betalen. Het geld zal echter aangewend worden om de duurste advocaten in te zetten tegen de rechthebbenden. Bovendien strijkt het bedrijf alleen in de V.S. jaarlijks via belastingvoordelen 18 miljard dollar overheidsgeld op. Een hogere verzekeringspremie is dus niet bepaald onhaalbaar.

Het kan nog degoutanter. Transocean Ltd. de Zwitserse onderaannemer van BP wat betreft het Deepwater Horizon boorplatform, vraagt ondertussen aan de rechter om zijn financiële verantwoordelijkheid voor de ramp te beperken tot 27 miljoen dollar. Het bedrijf stelt dat het enkel financieel verantwoordelijk is voor de restwaarde van het verkoolde booreiland en de gezonken vracht, zich hierbij beroepend op een schimmige maritieme wet uit 1851 (!). Voor de ramp werd de waarde van Deepwater Horizon nog geschat op meer dan 500 miljoen dollar. En het verlies van 11 mensenlevens is natuurlijk onschatbaar. Kan een CEO nog onethischer handelen? De ramp met Deep Horizon laat zien waar een afkeer van regulering, onethische bedrijfsvoering en succesvol lobbywerk in functie van de bedrijfsdoelstelling toe leiden: verlies van mensenlevens, verspilling van overheidsgeld en onnoemelijk grote milieuschade. Het koste wat het kost nastreven van maximale winst is het symbool geworden voor alles wat immoreel en onethisch is. Corruptie was altijd één van de ongewenste pijlers van democratie. Zonder corruptie is er geen macht en zonder macht heerst anarchie en chaos. Regulering heeft nadelen die onvermijdelijk leiden tot de destructie ervan.